ปลาร้า เป็นเครื่องปรุงหลักในการทำอาหารของชาวอีสาน เกษตรทำเงินวันนี้จะพาไปพบกับชาวบ้านรายหนึ่งที่ยึดอาชีพขายปลาร้ามานานกว่า 30 ปี มีรายได้ถึงวันละ 10,000 บาท และยังสร้างอาชีพให้คนในชุมชน
สุนันทา เหง้าน้อย หรือป้าลำยอง วัย 60 ปี ชาวบ้านพะเนาว์ อ.เมืองสกลนคร เดินตรวจปลาร้าที่หมักไว้ในถังปี๊บและโอ่งดิน ภายในบริเวณบ้าน หลังใช้เวลาหมักปลาร้านานถึง 6 เดือน เตรียมนำปลาร้าที่หมักได้ที่ผลิตเป็นน้ำปลาร้าต้มสุก ป้าลำยองยึดอาชีพขายปลาร้ามานานกว่า 35 ปี เริ่มจากขายปลาร้าดิบ ช่วงหลังพัฒนาเป็นปลาร้าสุก เพื่อให้ถูกสุขอนามัย ขยายกลุ่มผู้ซื้อให้กว้างขึ้น
วัตถุดิบผลิตน้ำปลาร้าต้มสุก จะเลือกใช้ปลาจากลำน้ำสงคราม จ.นครพนม เป็นหลัก โดยนำปลาร้าที่หมักได้ที่ไปต้มด้วยเตาฟืน ต้องคอยหมั่นสุมไฟให้ความร้อนคงที่ การใช้ฟืนจะทำให้ได้น้ำปลามีกลิ่นหอม เข้มข้น รสชาติไม่เหมือนใคร ดีกว่าการต้มด้วยเตาแก๊ส น้ำปลาร้าใช้เวลาเคี่ยวราวชั่วโมงเศษ จนเนื้อปลาเปื่อยยุ้ยกลายเป็นเนื้อเดียวกับน้ำปลาร้า ปรุงรสด้วยน้ำอ้อย น้ำตาล ก่อนจะนำมากรองแล้วนำไปบรรจุใส่ถุงพร้อมส่งขาย
ด้วยการผลิตจำนวนมาก แรงงานที่ใช้คือสมาชิกในครอบครัวและชาวบ้านในพื้นที่ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนช่วยกันผลิตน้ำปลาร้าต้มสุก โดยส่งขายตลาดสดเมืองสกลนคร และ จ.นครพนม แต่ละวันจำหน่ายน้ำปลาร้าได้มากถึงวันละ 1,000 ถุง หรือคิดเป็นเงินขายได้วันละ 10,000 บาท.
