เนื้อหาโดย : โดดเด่นดอทคอม
“บอระเพ็ด” ลักษณะเป็นไม้เถาเลื้อยที่จัดอยู่ในประเภทไม้เนื้ออ่อนซึ่งมีคุณค่าทางสมุนไพรชนิดหนึ่ง เถากลมมีขนาดใหญ่เป็นปุ่มปม สีเทาอมดำ มีรสขม เปลือกลอกออกได้ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบสีเขียว ก้านใบยาว 8-10 ซม. ดอก ออกตามซอกใบ ดอกแยกเพศอยู่คนละช่อ ดอกสีเขียวอมเหลือง มีขนาดเล็กมาก ผล รูปทรงค่อนข้างกลม สีเหลืองหรือสีแดง
หลายท่านคงเคยได้ยินชื่อเสียงทางด้านรสชาติของบอระเพ็ดามันมีรสชาติที่ฝาดและขมมาก… จนบางคนแค่ได้ยินชื่อถึงขั้นต้องเบี่ยงหน้าและทำหน้าหยีเลยทีเดียว แต่ทว่า ตามสโลแกนของคนโบราณที่ได้กล่าวไว้ “หวานเป็นลม ขมเป็นยา” ก็เห็นถ้าจะจริงเพราะสรรพคุณของบอระเพ็ดมีประโยชน์เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะการถอนพิษไข้ ไม่แพ้สมุนไพรอื่นๆเลย
ตำรายาไทย “เถา” มีรสขมจัดเย็น แก้ไข้ทุกชนิด แก้พิษฝีดาษ เป็นยาขมเจริญอาหาร ต้มดื่มเพื่อให้เจริญอาหาร ช่วยย่อย บำรุงน้ำดี บำรุงไฟธาตุ แก้โรคกระเพาะอาหาร บำรุงร่างกาย แก้สะอึก แก้มาลาเรีย เป็นยาขับเหงื่อ ดับกระหาย แก้ร้อนในดีมาก ลดน้ำตาลในเลือด ขับพยาธิ แก้อหิวาตกโรค แก้ท้องเสีย ไข้จับสั่น ระงับความร้อน ทำให้เนื้อเย็น ทำให้เลือดเย็น แก้โลหิตพิการ ใช้ภายนอกใช้ล้างตา ล้างแผลที่เกิดจากโรคซิฟิลิส ทุกส่วนของพืช ใช้แก้ไข้ เป็นยาบำรุง แก้บาดทะยัก โรคดีซ่าน ยาเจริญอาหาร แก้มาลาเรีย
ตำราอายุรเวทของอินเดีย ใช้ “เถา” เป็นยาแก้ไข้ เช่นเดียวกับชิงช้าชาลี กล่าวไว้ว่า แก้ไข้ดีเท่ากับซิงโคนา แก้ธาตุไม่ปกติ โรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ แก้อาการอักเสบ แก้อาการเกร็ง
สรรพคุณทางยาและการรัษาโรค
สรรพคุณของราก
– แก้ไข้เหนือ ไข้สันนิบาต แก้ไข้พิษ ไข้จับสั่น
– ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้
– เจริญอาหาร
สรรพคุณของต้น
– แก้ไข้ แก้ไข้พิษ แก้ไข้กาฬ แก้ไข้เหนือ
– บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ
– แก้อาการแทรกซ้อน ขณะที่เป็นไข้ทรพิษ
– แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้เลือดพิการ
– แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้สะอึก แก้พิษฝีดาษ
– เป็นยาขมเจริญอาหาร
– เป็นยาอายุวัฒนะ
สรรพคุณของใบ
– แก้ไข้ แก้ไข้พิษ แก้ไข้กาฬ แก้ไข้จับสั่น
– ขับพยาธิ แก้ปวดฝี
– บำรุงธาตุ
– ยาลดความร้อน
– ทำให้ผิวพรรณผ่องใส หน้าตาสดชื่น
– รักษาผดผื่นคัน โรคผิวหนัง ตามร่างกาย
– แก้โลหิตคั่งในสมอง
– เป็นยาอายุวัฒนะ
สรรพคุณของดอก
– ฆ่าพยาธิในท้อง ในฟัน ในหู
สรรพคุณของผล
– แก้เสมหะเป็นพิษ แก้ไข้พิษ
– แก้สะอึก และสมุฎฐานกำเริบ
บอระเพ็ดเป็นพืชสมุนไพรชนิดหนุ่ม ที่มีรสชาติขม จนหลายๆคนไม่กล้าที่จะรับประทาน แต่ในปัจจุบันมีการนำต้นบอระเพ็ดมาสกัดเป็นตัวยาให้สามารถรับประทานได้ง่าย ดังนั้นโดดเด่นขอแนะนำว่า หากนำบอระเพ็ดมาใช้และพบอาการผิดปกติของการทำงานตับและไต ควรหยุดการใช้สมุนไพรนี้ และห้ามใช้ในผู้ที่มีภาวะเอนไซม์ตับบกพร่อง หรือผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคตับ หรือโรคไต
ข้อมูลจาก : คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทบาลัยอุบลราชธานี, nanahealth, สรรพคุณ…สมุนไพร, wikipedia
