นายแพทย์วิศิษฎ์ ตั้งนภากร อธิบดีกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ (กรม สบส.) กระทรวงสาธารณสุข ให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับมาตรการควบคุมป้องกันโรคที่เกิดจากยุงลาย 3 โรคได้แก่โรคติดเชื้อไวรัสซิกา โรคไข้เลือดออก และโรคปวดข้อยุงลายว่า
เราได้ขอความร่วมมือพลังอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านหรือ อสม.ที่มี 1 ล้าน 4 หมื่นกว่าคนทั่วประเทศ กระจายทั่วทุกหมู่บ้าน ดำเนินการต่อเนื่อง 2 เรื่อง ประการแรกคือ ให้กระตุ้นเตือน ขอความร่วมมือบ้านทุกหลัง ลงมือช่วยกันกำจัดยุงลายในบ้าน
ซึ่งเป็นตัวการก่อโรคทั้ง 3 โรค ตามสูตร 3 เก็บ ได้แก่ เก็บกวาดบ้านเรือนให้โล่งสะอาด เก็บน้ำไม่ให้ยุงลายวางไข่ และเก็บขยะไม่ให้เป็นแหล่งให้ยุงลายวางไข่แพร่พันธุ์ได้ รวมทั้งระดมพลังประชาชน ร่วมกันกำจัดลูกน้ำในวัดและโรงเรียนที่อยู่ในพื้นที่ ให้ทำทุก 5-7 วันอย่างต่อเนื่อง
สำหรับวิธีการทำลายยุงลายนั้น ให้เน้นทั้งขณะที่ยุงยังเป็นลูกน้ำ ซึ่งเป็นวิธีที่ง่ายที่สุด โดยเปลี่ยนน้ำในภาชนะ เช่นน้ำในแจกันไม้น้ำ ไม้ประดับ น้ำในจานรองขาตู้กับข้าว ทุก 5-7 วัน ต้องเทน้ำทิ้งทั้งหมด อย่าใช้วิธีการเติมน้ำ เพราะเท่ากับเป็นการหล่อเลี้ยงชีวิตลูกน้ำยุงลาย จนโตเป็นตัวยุงที่บินได้ หรืออาจใช้วิธีใส่ทรายกำจัดลูกน้ำยุงลายลงไป
การรีไซเคิลยางรถยนต์เก่านำมาใส่ดินปลูกต้นไม้แทน อย่าปล่อยให้น้ำขัง ปล่อยปลากินลูกน้ำเช่นปลาหางนกยูง ปลากัดปลากระดี่ เลี้ยงในอ่างบัว-ไม้น้ำเพื่อให้กินลูกน้ำ การใช้ปูนแดงใส่เพื่อปรับสภาพน้ำให้เป็นกรดทำให้ยุงไม่ชอบวางไข่
ส่วนยุงตัวเต็มวัยซึ่งบินได้และเป็นพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์มักอาศัยในบ้านกำจัดได้ยาก แต่มีวิธีการง่ายๆที่เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่ใช้ได้ผล เช่น การใช้ปี๊บดักยุงลาย โดยใช้ปี๊บขนมปังเก่าเปิดฝาแล้วใช้ผ้าสีทึบหรือดำซึ่งเป็นสีที่ยุงลายชอบหรือใช้เสื้อผ้าที่เปื้อนเหงื่อไคลที่ยังไม่ได้ซัก ซึ่งสามารถดึงดูดยุงลายเข้ามาในปี๊บ วิธีการดักให้นำปี๊บเปิดฝาและนำไปตั้งในมุมอับของบ้านในช่วงเย็น
หลังจากนั้นจึงปิดฝาปี๊บในช่วงเช้าและนำไปตากแดด 1-2 ชั่วโมงเพื่อให้ความร้อนอบยุงในปี๊บให้ตาย วิธีการที่กล่าวมาไม่ต้องใช้สารเคมี ไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิต สามารถนำกลับมาใช้ซ้ำได้อีก โดยบ้าน 1 หลังอาจจะใช้ปี๊บดักหลายๆใบก็ได้ ซึ่งการกำจัดยุงพร้อมกันทั้ง 2 วิธี จะช่วยลดปริมาณยุงลายลงได้มาก
ประการที่ 2 คือให้ อสม.รณรงค์ให้หญิงตั้งครรภ์ทุกคน ให้รีบฝากครรภ์ที่สถานบริการสาธารณสุขใกล้บ้านก่อนอายุครรภ์ครบ 12 สัปดาห์ ซึ่งจะมีผลดีทั้งสุขภาพแม่และทารกในครรภ์ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขจะทำการตรวจร่างกาย ตรวจทางห้องปฏิบัติการ
พร้อมทั้งการตรวจคัดกรองเพื่อประเมินความเสี่ยงต่างๆ ในการป้องกันการถ่ายทอดโรคทางพันธุกรรม เช่น ธาลัสซีเมียได้ หรือป้องกันการถ่ายทอดเชื้อจากมารดาสู่ทารก เช่น เอชไอวีเป็นต้น โดยรณรงค์ให้ฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์มาตรฐานคือ 5 ครั้งก่อนคลอดและให้หญิงตั้งครรภ์นอนในมุ้งทั้งกลางวันและกลางคืน เพื่อป้องกันยุงกัด
ทางด้านนายแพทย์นิพนธ์ ชินานนท์เวช ผู้อำนวยการสำนักโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค กล่าวว่า การกำจัดหรือลดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย เป็นวิธีควบคุมป้องกันโรคไข้เลือดออก โรคติดเชื้อไวรัสซิกา และไข้ปวดข้อยุงลายที่ได้ผลดีที่สุด ไม่สิ้นเปลืองค่าใช้จ่าย
เพราะเป็นการคุมไม่ให้ยุงเกิด การฆ่ายุงลายตัวเมียตาย 1 ตัว จะลดปริมาณยุงลายได้ ประมาณ 500 ตัว ซึ่งยุงลายตัวเมียมีอายุประมาณ 45 วัน วางไข่ทุกสัปดาห์ ครั้งละ 80-100 ฟอง ยุงลายตัวผู้ตัวเมีย 1 คู่ สามารถผลิตลูกหลานได้เกือบ 1 หมื่นตัว ภายในเวลาประมาณ 100 วัน โดยยุงลายจะเริ่มกัดกินเลือดและวางไข่หลังกลายเป็นตัวยุงแล้ว 96 ชั่วโมง
